Ako postoji nepodudarnost u Rh faktoru između majke i djeteta, može doći do ozbiljnih komplikacija koje mogu završiti i smrću djeteta.
Piše: mr. sci. dr. Goran Stojkanović, specijalist ginekologije i akušerstva. JU Opća bolnica “Prim. Dr. Abdulah Nakaš”
Svakoj trudnici se obavezno na početku trudnoće mora, osim uobičajenih laboratorijskih nalaza, odrediti i krvna grupa i Rh faktor. To je od izuzetnog značaja iz dva razloga: prvo, ako postoji nepodudarnost u Rh faktoru između majke i djeteta, može doći do ozbiljnih komplikacija koje mogu završiti i smrću djeteta. Drugo, prilikom porođaja majka gubi između 500 i 1000 ml krvi, ponekad usljed mogućih komplikacija i više, te je često neophodna transfuzija odgovarajuće krvi. Zato je važno da trudnica ima dokument-podatke o svojoj krvnoj grupi i Rh faktoru, koji je izdan i ovjeren od odgovarajuće ustanove.
Šta su, ustvari, krvne grupe i Rh faktor?
ABO sistem krvnih grupa čine jednostavni faktori na membrani crvenog krvnog zrnca koje nasljeđujemo od roditelja a označavaju se kao nulta (O), A krvna grupa, B krvna grupa i AB krvna grupa. Drugi, vrlo složeni sistem krvih grupa je RH FAKTOR KOJI SE TAKOĐER NASLJEĐUJE PREKO GENA, ali vrlo kompleksno. Rh faktor nemaju svi ljudi. Kod Evropljana ga ima u crvenim krvnim zrncima u 85 posto osoba. Osobe koje u svojim krvnim zrncima imaju ovaj Rh faktor nazivaju se Rh pozitivne (RhD), a one koje ga nemaju Rh negativne(Rhd). Odbrambeni sistem svake osobe se aktivira i reagira brzo ako dođe do miješanja s neodgovarajućim sistemom krvnih grupa i Rh faktora i pritom nastaju antitijela koja uništavaju neodgovarajuće eritrocite, što ugrožava zdravlje i život osobe.
A šta se dešava ako je trudnica Rh negativna a otac djeteta Rh pozitivan? Ako je osoba naslijedila od roditelja dva jednaka gena, npr. DD faktor, nazivamo je homozigot, a ako naslijedi samo od jednog roditelja D faktor, nazivamo je heterozigot (Dd).To znači, da ako je otac Rh pozitivan homozigot, sva djeca će biti Rh pozitivna, dok u slučajevima heterozigota 50 posto djece može biti Rh pozitivno, a 50 posto Rh negativno. Drugim riječima, važno je znati kakav je Rh faktor oca. Nema miješanja krvi između majke i njenog ploda. Kroz zdravu posteljicu samo rijetka Rh pozitivni crvena krvna zrnca ploda prelaze u krvotok majke, ali ne izazivaju nikakav problem, jer se odbrambeni sistem majke od njih lako odbrani. U porođaju ili pobačaju crvena krvna zrnca (eritrociti) ploda masovno prelaze u krvotok majke i pokreću stvaranje antitijela.
To su specifična Rh antitijela. Prva trudnoća obično prođe bez problema. U svakoj narednoj trudnoći količina antitijela naglo raste, antitijela prolaze kroz posteljicu i u cirkulaciji ploda oštećuju i razaraju crvena krvna zrnca pri čemu se stvara bilirubin, koji teško oštećuje mozak ploda .
Zbog toga plod u materici postaje anemičan. Jetra i koštana srž ploda pojačano stvaraju crvena zrnca, a slezena vrši razgradnju eritrocita. Zbog toga su i jetra i slezena velike, trbuh ploda deformiran. Kako eritrociti prenose kisik do svih organa i tkiva u ovoj situaciji, zbog razaranja eritrocita i anemije, nedostatak kisika teško oštećuje sve organe pa se javlja otok cijelog ploda, što vodi fetus u smrt. Plod se može poroditi i živ, ali oštećen. Ako se plod porodi bez većih oštećenja, provodi se djelimična zamjena krvi, što dovodi do potpunog izlječenja ploda.
Biofizikalni profil
Zbog svega ovoga potrebno je pažljivo praćenje Rh negitivnih trudnica tokom cijele trudnoće, a naročito u posljednim mjesecima, kontrola titra Rh antitijela, uzimanje krvi iz pupčanika odmah po rođenju djeteta i kontrola Coombsovog testa. U procjeni stanja ploda u majci pomažu amnioskopija, spektrofotometrijski pregled plodove vode dobivene amniocentezom, odnosno određivanje količine bilirubina u njoj, ultrazvučni pregledi ploda – naročito Color Dopplerska mjerenja, biofizikalni profil.
U prevenciji ovih stanja odlični rezultati se postižu kada se još nesenzibilisanim trudnicama daju hiperimuni gamaglobulini između 28 i 32 sedmice trudnoće, a porodiljama odmah, a najkasnije do 72 sata po rađanju Rh pozitivnih novorođenčadi ili neposredno po spontanom ili namjernom prekidu trudnoće. (Azramag.ba)
