Ništa novo na Beogradskom sajmu knjiga.
I ove godine tu je odomaćeni osuđeni ratni zločinac Vojislav Šešelj, dok proboj u svet pisane reči pokušavaju i pojedini ratni veterani.
“Ovakav sajam nema nikakvu budućnost”, kaže pisac Srđan Srdić za Radio Slobodna Evropa (RSE).
Ove godine predstavila se i Organizacija starješina Vojske Republike Srpske (OSVRS) zbornikom radova “Pad zapadnokrajiških opština i stradanje srpskog naroda Krajine”.
Jedan od govornika i predsednik tog veteranskog udruženja, Slobodan Župljanin, naveo je na promociji da se radi o pokušaju iznošenja “istorijske istine” kroz iskustva učesnika rata.
“Ona se tiču odbrane onoga za šta su naši saborci dali svoje živote i onoga čiji su temelji natopljeni našom krvlju. Uzeli smo sebi za zadatak da ne dopustimo da pored nas prolaze vozovi, a da ne upućujemo jasne stavove onima koji donose odluke”, poručio je Župljanin.
Optužba za zločine u BIH
Župljanin je komandant nekadašnjeg Drugog bataljona VRS kom se od 2015. pred Sudom BIH sudi po optužnici za zločine počinjene na području opštine Kotor Varoš od 1992. do 1994. godine kada je ubijeno oko 300 zarobljenih civila.
Njemu i još petorici visokih oficira Vojske RS optužnicom se stavlja na teret da su, između ostalog, protjerali oko 20.000 ljudi bošnjačke i hrvatske nacionalnosti iz Kotor Varoši i okoline.
Srđan Srdić, osnivač izdavačke kuće “Partizanska knjiga”, nije iznenađen što se na manifestaciji davno započetoj kao festival književnosti, kako kaže, danas događaju političke agitacije.
“Radi se o tome da se pruža prilika svakome ko može da donese glasove na izborima. Sajam deluje kao vremeplov. Ne postoji šansa da se neko konačno izgubi odatle, jer se pokrivaju sve moguće ciljne grupe i interesenti. Zato i izgleda kako izgleda”, smatra Srđan Srdić.
Kako je saopšteno na promociji 26. oktobra, beogradsko predstavljanje knjige OSVRS organizovalo je Predstavništvo Republike Srpske, entiteta Bosne i Hercegovine, u Srbiji.
Osim Župljanina, govornik na promociji zbornika bio je Dušan Kukobat, bivši načelnik Štaba 17. pešadijske brigade VRS u Ključu. Bio je svedok odbrane na suđenju u Hagu protiv Ratka Mladića, nekadašnjeg komandanta VRS, osuđenog 2021. godine na doživotni zatvor zbog genocida i ratnih zločina u BiH, uključujući teritoriju Ključa.
Bilo je najavljeno i obraćanje Rajka Kasagića, tokom rata poslanika u Skupštini RS i prvog posleratnog premijera tog bosanskohercegovačkog entiteta.
Iz organizacije međunarodnog Sajma knjiga nisu odgovorili RSE kakvi su kriterijumi u odabiru izlagača. Do objavljivanja teksta nije stigao ni odgovor iz Ministarstva kulture Srbije, koje je pokrovitelj sajma.
Posjetioci u prolazu
“Tu sam da čujem nešto iz prve ruke, od ljudi koji su svjedoci ratnih dešavanja u BIH”, kaže za RSE Goran Kopanja, jedan od onih posjetioca sajma sa kojim kojim je reporter RSE razgovarao dok je posmatrao predstavljanje zbornika.
Tatjana Bogdanović, koju smo zatekli na istom mjestu, je dodala da “želi da čuje različita mišljenja o događajima koji su se odigrali i sadašnjoj situaciji poslije toliko godina”.
Zoran Simić imao je poruku. “Vlast Republike Srpske trebalo bi da pomogne demobilisanim borcima kako ne bi bili socijalni slučajevi.”
Ovom prilikom nije se dogodila najavljena promocija još jednog zbornika OSVRS koja je odložena “zbog gustog sajamskog rasporeda”.
O dijelu pod naslovom “Razlozi i uslovi formiranja Vojske Republike Srpske i njen doprinos stvaranju i očuvanju Republike Srpske” trebalo je da govore Mirko Trivić, Mitar Kovač i Savo Sokanović.
Novinar Tomislav Marković smatra sramotnom i tu planiranu, ali neodržanu, promociju na književnom sajmu.
“Ljudi dolaze da bi kupili normalne knjige, a ne da bi se trovali glorifikacijom ratničkog diskursa. To se ne uklapa u ono što bi sajam zaista trebalo da bude”, ocjenio je Marković.
Ko su Trivić, Kovač i Sokanović ?
Savo Sokanović, nekadašnji oficir VRS, bio je svjedok odbrane na suđenju Ratku Mladiću gdje je negirao odgovornost Glavnog štaba vojske tvrdeći da nije bio obavješten o događanjima na ratištu.
Mirko Trivić, pukovnik VRS, učestvovao je kao komandant Druge romanijske brigade u napadu na Srebrenicu i Žepu 1995. i potom negirao Mladićevu krivicu u tom događaju. Mitar Kovač, bivši profesor na beogradskoj Vojnoj akademiji, bio je vještak odbrane na suđenju Ratku Mladiću 2015.
Kolumnista Tomislav Marković konstatuje da je Sajam knjiga u Beogradu poslednjih godina postao platforma za promociju autora sumnjivih biografija, pa i osuđenima za ratne zločine.
“Čini se da je to državni projekat falsifikovanja prošlosti i uloge Srbije u ratovima devedesetih. Time se truje omladina, širi šovinizam i mržnja prema susjedima, u cilju da do pomirenja nikada ne dođe i da nikada ne postanemo demokratsko društvo”, kaže Marković.
Fotelja za Šešelja
Proteklih godina redovna “književna dekoracija” beogradskog sajma je Vojislav Šešelj, političar osuđen 2018. u Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu na 10 godina zatvora.
Sada lider Srpske radikalne stranke ima centralni štand na kom nudi knjige svoje izdavačke kuće “Velika Srbija” pod sloganom “Naučna djela profesora Šešelja”.
Svakog dana iz fotelje potpisuje svoje knjige, čiji naslovi su “Haška antisrpska giljotina”, “Ideologija srpskog nacionalizma”, “Rimokatolički zločinački projekat vještačke hrvatske nacije”… U krugu Sajma su njegovi bilbordi i plakati za koje se čini da brojnošću dominiraju manifestacijom.
Pisac Srđan Srdić zaključuje da postoji samo jedno moguće rješenje:
“Prava književnost mora se fizički odvojiti od takvog koncepta. Tako što bi se nezadovoljni izdavači izdvojili i na drugom mjestu u gradu stvorili sajam knjiga sa novom tradicijom.”
Istorija sjama
Ovogodišnji beogradski sajam knjiga 66. je po redu, i svaki put se održavao na istom mjestu – u dijelu glavnog grada Srbije u kojem sajamski objekti postoje 70 godina.
Decenijama je važio za kulturni događaj, koji je okupljao na hiljade ljudi zainteresovnih za knjige, kako nova tako i antikvarna izdanja, kao i propratne manifestacije.
Ovog puta, manifestacija koja se zatvara u subotu 29. oktobra, održava se uz počasno gostovanje Francuske i slogan „Živjele knjige!“.
