Ove godine sezona krpelja počela je ranije nego ikada. Sprejevi protiv krpelja najpopularniji su načini zaštite od njihovog ujeda, ali sami repelenti mogu izazvati sopstvene brige zbog svog jakog sastava, oštrog mirisa ili čak da izazovu iritacije.
Za 2024. godinu već se može čuti da će biti poznata po najdužoj sezoni krpelja. Hladnog vremena gotovo da nije ni bilo i ovi paraziti već su uveliko aktivni, u vrijeme u koje nismo navikli da ih se čuvamo. Upravo stoga ove godine je potrebno još više obratiti pažnju i zaštiti se od njihovog ujeda.
Šta su krpelji i zašto je važno zaštititi se od njih?
Krpelji su sićušna stvorenja nalik pauku, koja se hrane krvlju životinja, a ponekad i ljudi. Ako ste uključeni u aktivnosti na otvorenom koje vas vode na selo, u parkove ili bašte sa divljim životinjama, možda ćete biti u opasnosti od ujeda krpelja.
Lajmska bolest je bakterijska infekcija koja se prenosi ubodom krpelja. Najraniji i najčešći simptom lajmske bolesti je ružičasti ili crveni kružni osip koji se razvija oko područja ujeda, tri do 30 dana nakon što je neko ugrizen. Osip se često opisuje kao da liči na metak na pikado.
Jedina prava zaštita od ove bolesti je izbegavanje krpelja ili njegovo otkrivanje u roku od 24 sata nakon ujeda. Zato, ako ste bili na otvorenom, obavezno se pravilno pregledajte po dolasku kući, a odjeću otkuhajte. Nemojte zanemariti kosmate dijelove tijela, glavu, pazuhe, prepone – krpelji se mogu zavući svuda. Ukoliko otkrijete krpelja na tijelu, nemojte ga skidati sami, obratite se doktorima.
Najmanje toksični načini zaštite od krpelja
Pitanje je da li prirodne alternative hemijskim repelentima uopće postoje, i ako postoje, koliko su efikasne? Evo šta treba da znate o repelentima protiv krpelja.
1. DEET
Najčešći sastojak u repelentima za insekte je upravo DEET. Razvili su ga četrdesetih godina prošlog vijeka američka vojska i Ministarstvo poljoprivrede. Smatra se ubjedljivo najefikasnijim repelentom protiv krpelja i komaraca, ali iako se generalno smatra bezbjednim kada se koristi prema uputstvima, stručnjaci se ne slažu oko toga koliko je siguran. Potvrđeno je da može izazovati osip, plikove i iritaciju kože i sluzokože, pa čak i uznemirenost.
Ipak, ako koristite u po uputstvu i ako ga ne upotrebljavate više od jednom dnevno, nećete osjetiti štetne posljedice, tvrde naučnici.
2. Pikardini
U svijetu repelenata, isplati se pažljivo pročitati etikete. Drugi efikasan sastojaka je repelentni pikaridin. Sintetičko jedinjenje razvijeno osamdesetih i to po ugledu na hemikaliju peperin poteklu iz biljke bibera. Ipak, pikaridin je dizajniran da funkcioniše na istom principu kao DEET, stoga nosi i iste opasnosti. Blago je toksičan za kožu i mora se reagovati kada se proguta.
3. IR3535
IR3535 je još jedan DEET analog. Razvijen je pre 4 decenije i smatra se da odbija insekte zbog svog mirisa – ali, poput DEET-a, može izazvati i negativne reakcije kod nekih ljudi. Jedna studija otkrila je da je IR3535 manje toksičan od DEET-a, ali da i dalje predstavlja rizik od iritacije oka.
4. Permetrin
Još jedan efikasan način za odvraćanje krpelja je permetrin, koji ne bi trebalo da se koristi kao tipični repelent za insekte, već ga treba prskati samo na odjeću. Sprejevi na bazi permetrina se često miješaju sa repelentima, ali oni su u stvari insekticidi — toksični za insekte i nebezbjedni i za ljude.
Postoje li sigurnije, jednako efikasne alternative?
Pa, ne baš. Prirodni načini da se zaštitite od krpelja su daleko manje efikasni, ali su, činjenica, zdraviji.
1. Biopesticidi
Postoje materije koje su zovu biopesticidi i oni se prirodno izvlače iz biljaka i onda genetski mijenjaju tako da odbijaju insekcte. Ipak, njihova efikasnost je realtivno niska. Ako želite da ih isprobate, naučnici tvrde da je najbolja opcija undekanon – izvučen je iz paradajza i ima najbolje zaštitno dejstvo.
2. Eterična ulja
Među najpopularnijim eteričnim uljima koje koriste ljudi kao zaštitu od krpelja su karanfilić, pačuli, pepermint, geranijum, eukaliptus, lavanda, kedrovina, ulje limunske trave, ulje amirisa i ulje citronele. Dobre vijesti: eterična ulja djeluju. Loša vijest: njihovo djelovanje je kraće nego djelovanje hemikalija.
Za razliku od repelenata koji prikrivaju ljudski miris, efekat eteričnih ulja potiče od činjenice da štetočine jednostavno ne vole način na koji mirišu. Postoje analize koje pokazuju da eterična ulja mogu djelovati na specifične receptore unutar antene ili na specifične receptore u nervnom sistemu krpelja. Ako želite da ih koristite, budite svjesni da brzo isparavaju i da bi trebalo često da ih ponovo nanosite.
Šta kaže medicina: koji su najmanje toksični načini zaštitite od krpelja?
Prema struci, izbor je na vama. Svi repelenti bilo prirodni, bilo sinstetski, koji se nalaze na našem tržištu smatraju se bezbijednim za upotrebu ako ih koristite u skladu sa upustvom. Dakle – pažljivo čitajte etikete i primjenjujte kako je napisano. Uz to, koji god repelent da koristite, možete ograničiti svoje šanse za ujed krpelja preduzimanjem određenih mjera predostrožnosti:
1. Izbjegavajte visoku travu i žbunje, gdje krpelji vole vrebati;
2. Hodajte sredinom staza kako biste izbjegli vegetaciju duž ivica;
3. Nosite duge rukave i pantalone kada ste u šumi;
4. Uvucite nogavice pantalona u čarape;
5. Nosite svijetlu odjeću da biste lakše vidjeli krpelje. (Lepotaizdravlje.rs)
