Na osnovu parametra koji se naziva LD50 moguće je izmjeriti akutnu toksičnost određene supstance, međutim ona nije jedini faktor koji treba razmotriti. Ovo su najtoksičnije materije u prirodi
Postoje brojne liste najotrovnijih supstanci u prirodi, koje su najćešće rangirane prema takozvanoj “akutnoj toksičnosti”.
Na osnovu parametra koji se naziva LD50 moguće je izmjeriti akutnu toksičnost određene supstance, međutim ona nije jedini faktor koji treba razmotriti.
LD50 je mjera doze supstance potrebna da se ubije određena populacija jedinki, najčešće miševa, a mjeri se prema količini otrova na jedinicu težine. Ovaj surov ali objektivan načiv mjerenja smrtonosnosti supstance jeste efikasan, ali toksičnost kao takva daleko je kompleksnija.
Toksikolozi su svjesni ograničenja metoda LD50, a zbog etičkih razloga, sve češće se pribjegava drugim mjernim tehnikama.
Ovih 5 supstanci bitno su otrovnije nego što to pokazuje njihova LD50 vrijednost:
1. Botulinski toksin
Botulinski toksin spada u grupu biološki najjačih otrova, a paralitički efekat ostvaruje brzom i nepovratnom blokadom neuromišićne transmisije. Unijet u organizam izaziva oslobađanje acetilholina u neuromišićnim sinapsama uzrokujući u organizmu bolest pozantu pod nazivom botulizam.
Srednja smrtna doza botulinskog toksina, kao jednog od najačih prirodnih otrova, je (LD50) 30 pg/kg nakon intravenske ili potkožne aplikacije, ili 3 ng/kg (milijarditi dio grama po kilogramu mase) nakon udisanja. Njegova izuzetna toksičnost dokazana je u eksperimentalnim uslovima, kada poslije intravenskog ubrizgavanja, u krv primata, srednja smrtna doza botulinskog toksina iznosi, (LD50) – 40-56 ng.
Botulinski toksin poznat je i kao Botoks. Oko dvije decenije se, zahvaljujući istraživanjima Alana Scotta koristi u medicini u veoma malim dozama kao lijek za opuštanje mišića, kod pacijenata sa bolnim grčevima, ali neuporedivo veću popularnost je stekao u kozmetologiji kao sredstvo za uljepšavanje, tačnije za „zatezanje bora“.
2. Zmijski otrov
Kao i botoks, većina zmijskih otrova sastavljena je od mješavine proteina, odnosno neurotoksina sa LD50 vrijednošću od 1 mg/kg. Glavna komplikacija kod zmijskog otrova jeste brzina djelovanja. Dok su neki zmijski otrovi veoma potentni, neki drugi koji su “manje otrovni” paradoksalno ubijaju brže. Potentan ali “spor” otrov ostavlja vremena za intervenciju, dok “brzi” otrov sa manjom LD50 vrijednošću najčešće ubija prije nego što stigne pomoć.
3. Arsenik
Arsen ili arsenik je metaloid VA grupe. Zastupljen je u zemljinoj kori, najčešće u obliku minerala od kojih je najrasprostranjeniji arsenopirit.
Njegova jedinjenja su bila poznata još u antičko doba, a u čistom obliku prvi ga je izdvoio alhemičar Albert Veliki u XII vijeku, mada na to otkriće pretenduju i stariji arapski alhemičari i kineski narodni ljekari.
Sigurno najpoznatije jedinjenje arsena je vrlo toksičan As2O3. Soli arsena (III) su veoma otrovne i izazivaju rak. Smrtonosna doza iznosi 50 miligrama. Soli arsena (V) su neotrovne ali imaju jako baktericidno dejstvo.
4. Polonijum-210
Polonijum je metaloid VIA grupe, a ime je dobio po latinskom nazivu za Poljsku. U zemljinoj kori nalazi se u tragovima i to samo u rudama urana. Otkriven je 1898. godine od strane Marije Kiri.
Naročito otrovan je izotop polonijum-210.
Polonijum 210 je jedna od najotrovnijih poznatih supstanci – nekoliko milijardi puta je otrovniji od hidrogen cijanida. Kako emituje alfa čestice koje se vrlo lako apsorbuju (par santimetara vazduha je dovoljno), polonijum mora da se nađe unutar organizma kako bi mu naudio. Ali ukoliko je dospio u krvotok, posljedice radijacije su sigurno smrtonosne i žrtva umire u jakim bolovima od otkazivanja organa.
5. Živa
Živa je prelazni metal, a zastupljena je u zemljinoj kori. Živa posjeduje veliku isparljivost, a prag bezbjednosti žive u vazduhu iznosi 0,05 mg na metar kubni vazduha. Prosuta živa upravo zbog toga predstavlja potencionalnu opasnost.
Mnoge tragične događaje su izazvala baš organska jedinjenja žive na primjer u Japanu, Gvatemali, Iraku, Pakistanu. Svi ti slučajevi su bili izazvani korištenjem namirnica koje su bile zatrovane živom. U Iraku je 1971-1972 umrlo preko 3000 ljudi zbog korištenja pšenice koja je u sebi sadržala fenil žive.
Unošenje alkalnih jedinjenja žive u ljudski organizam živa pomoću krvotoka dolazi do moždanih ćelija onemogućavajući mozgu doliv krvi i izazivajući poremećaje u nervnom sistemu. (newsweek.rs)
