Naučni portali navode liste najvećih naučnih dostignuća u posljednjoj deceniji (2010-2019) i izdvajaju otkriće da je Mars nekada bio nastanjiv, zatim otkrića na polju genetike, te potvrdu teorije o misterioznim denisovcima, kao i metode borbe protiv raka…

Mars je bio nastanjiv za neke oblike života

Nauka nema odgovor na pitanje da li je na Marsu ikada bilo živih organizama, ali, zahvaljujući istraživanjima na njegovoj površini, koja vrši mali robot “Curiosity”, utvrđeno je da je Crvena planeta mogla biti nastanjiva za neke oblike života.

Prikupljeni su dokazi da je na Marsu zaista bilo puno vode i da je njegova površina bila prekrivena vrućim izvorima, jezerima, pa možda i okeanima.

Istovremeno, nastavljena je potraga za dokazima da život kakav postoji na Zemlji nije jedini u svemiru.

Svemirski teleskop “Keppler” pomogao je u identifikovanju više od 2.600 planeta izvan Sunčevog sistema poznatih kao egzoplanete, a astronomi vjeruju da svaka zvijezda ima planetu, što znači da ih postoje – milijarde.

Lansiran je teleskop TESS – “Kepplerov” nasljednik

Naučnici najavljuju detaljnije analize hemijskog sastava atmosfera tih planeta, na osnovu kojih bi se moglo ustanoviti da li je moguć neki oblik života sličan ovome na Zemlji.

Jedan od najvažnijih događaja u proteklih deset godina, koji se odnosi na svemirska istraživanja, jeste identifikovanje gravitacionih talasa – odnosno “mreškanje” prostora i vremena.

Sudar dvije crne rupe prije 1,3 milijarde godina bio je toliko snažan da su se talasi proširili svemirom putujući brzinom svjetlosti, pa su 2015. stigli i do Zemlje.

Taj fenomen predvidio je Albert Einstain u svojoj teoriji relativiteta i pokazalo se da je bio u pravu.

Uređivanje gena promijenilo nauku i medicine

Veliki napredak postignut je u biomedicini – ozvaničena je metoda uređivanja gena CRISPR-Cas9.

Uređivanje gena ovom metodom odskače od svih drugih sistema, navode stručnjaci.

Godine 2012. Emmanuelle Charpentier i Jenniefr Doudna razvile su novi instrument koji koristi princip imunološke odbrane bakterija za uređivanje gena drugih organizama.

Mnogo je jednostavniji od ranijih tehnologija i lak za korištenje u manjim laboratorijima. Stručnjaci su pozdravili tu metodu, ali upozoravaju da ta tehnika može stvoriti neželjene mutacije.

Stručnjaci vjeruju da se to, možda, već dogodilo kineskim blizancima rođenim 2018. zbog uređivanja gena koje je sproveo kineski naučnik kritikovan da zanemaruje naučne i etičke norme.

Uprkos tome, CRISPR je jedna od najvećih naučnih priča posljednjih godina.

Terapija T-ćelijama – revolucija u borbi protiv raka

U protekloj deceniji napravljen je korak naprijed u borbi protiv raka – stvorena je metoda imunoterapije ili korištenje imunog sistema pacijenta za borbu protiv ćelija raka.

Jedna od najnaprednijih tehnika je “KAR T-ćelija terapija”, u kojoj se ova vrsta leukocita prikuplja iz krvi pacijenta, modifikuje i vraća u tijelo.

Od sredine protekle decenije na tržištu se pojavio čitav niz lijekova za više vrsta raka, uključujući melanome, limfome, leukemije i rak pluća. Sve to, smatraju ljekari, nagovještava još uspješniju borbu protiv ove opake bolesti.

Misteriozni denisovci su zaista postojali

Posljednju deceniju obilježila je i konačna potvrda o postojanju denisovaca (izumrle vrste srodne homosapiensu), nazvanim po Denisovoj pećini u sibirskim Altajskim planinama.

Naučnici su 2010. izdvojili DNK iz pronađene kosti prsta mlade žene, otkrivši da se genetski razlikuje od modernih ljudi, ali i neandertalaca.

Tajanstveno biće živjelo je na prostoru od Sibira do Indonezije, ali su njegovi jedini ostaci pronađeni na području Altajskih planina i Tibeta.

Naučnici su saznali da se homosapiens definitivno ukrštao sa neandertalcima, koji nisu bili “glupi divljaci” kako se vjerovalo, već su stvarali i umjetnička djela (poput otisaka dlanova u pećinama).

Takođe, nosili su i nakit i sahranjivali mrtve sa cvijećem, kao i homosapiensi.

Uslijedilo je otkriće homonaledija, čiji su ostaci pronađeni u Južnoafričkoj Republici 2015, a paleontolozi su klasifikovali još jednu vrstu pronađenu na Filipinima: malog hominida – homoluzonensisa.

Takođe, u posljednjoj deceniji afirmisana je paleoproteomika, koja omogućava naučnicima analizu kostiju starih milione godina.

Veliki napredak u oblasti vještačke inteligencije

Jedan od velikih naučnih prodora zabilježen je u domenu vještačke inteligencije.

Metoda “dubokog učenja” (Deep learning) unaprijedila je taj proces počevši da imitira ljudski mozak.

To je tehnologija koja se nalazi iza najvećih uspjeha decenije: od “Googleove” mašine “Alfago”, koja je pobijedila svjetskog prvaka u veoma teškoj igri “Go 2017”, do glasovnih prevoda u realnom vremenu i naprednog prepoznavanja lica na “Facebooku”.

“Duboko učenje” pokazalo je da se vještačke neuronske mreže mogu toliko razviti da izvršavaju mnoge zadatke.

Polako se otvara put prema “opštoj vještačkoj inteligenciji” ili mašinama koje će moći da izvršavaju bilo koje zadatke kao i ljudi, umjesto da budu specijalizovane samo za jednu funkciju. (Tuzlanski.ba)