Bivši Sovjetski savez je bio jedan od najvećih proizvođača oružja u cjelokupnom 20. vijeku.

U jednom trenutku, početkom ’80-ih godina, SSSR je imao dvostruko više interkontinentalnih balističkih raketa (ICBM), ukupno njih 4.490 u odnosu na 2.032 u rukama SAD-a i njegovih saveznika unutar NATO-a. Što se tiče samih nuklearnih bojevih glava, Zapad i Istok su bili izjednačeni, sa oko 11.000 komada ovakvih strateških oružja.

Jedan od glavnih načina za lansiranje sovjetskih raketa je bilo putem podmornica. Kompleks na obali Crnog mora u Sevastopolju je do sredine ’80-ih bio jedna od najstrože čuvanih tajni SSSR-a, sa kodnim imenom „Baza K-825“ – danas poznatija kao „Balaklava“. Ovaj objekat na Krimu je korišćen za naoružavanje i servis velikog broja podmornica, koje su patrolirale Crnim morem i Mediteranom, a u nekoliko navrata su ulazile i u Jadransko more, piše Al Jazeera.

 ‘Biznismeni’ u trgovini drogom

Leonid Liyosha Fainberg je rođen u siromašnoj radničkoj porodici u Odesi krajem ’50-ih godina. Još u osnovnoj školi, Fainberg je dobio nadimak „Tarzan“, a početkom ’80-ih se kao odličan student stomatologije, nakon kraćeg boravka u Izraelu, preselio u SAD. Sredinom ’90-ih doselio se u Miami, gde je sa još dva preduzetnika, Juanom Almeidom i Nelsonom Yesterom, otvorio noćni klub. U ovaj klub su uskoro počeli da redovno dolaze gosti koji su poreklom bili sa Kube, iz Meksika i Kolumbije. Gosti, koji su se mahom predstavljali kao „biznismeni“, su dobrim delom bili pripadnici podzemlja, sa dubokim vezama u južnoameričkim narkokartelima.

Godine 1997. američka Agencija za borbu protiv narkotika (DEA, Drug Enforcement Agency) otkrila je veze Fainberga sa ukrajinskom i ruskom mafijom, gde je on bio neka vrsta „međunarodnog posrednika“. U skladu sa svojim nadimkom, Fainberg je imao dugu kosu, nosio skupu garderobu i satove, te je u stvarnom životu ličio na likove iz krimi-serija i filmova. Sredinom ’90-ih su ga, sa još nekoliko „saradnika“, američke federalne vlasti optužile po čak 30 tačaka optužnice – od preprodaje narkotika, pa sve do pokušaja da se za potrebe kolumbijskih kartela nabave dva helikoptera i jedna podmornica iz Rusije i Ukrajine.

U to vrijeme, narko-biznis u južnoj Floridi i drugim državama na američkom jugu je „cvjetao“, a narkotici su prevoženi brodovima, malim avionima, pa čak i podmornicama „kućne radinosti“. Za samo dvije godine dok je Fainberg bio u Miamiju, od 1995. do 1997, američke vlasti su zaplijenile više od sedam tona kokaina. Kasnije se ispostavilo da su Fainberga i njegove ljude pratili i FBI i vojna agencija DIA, budući da se on u Ukrajini, Letoniji i Finskoj sastajao i sa nekadašnjim pripadnicama službi GRU i FSB, od kojih su mnogi u Rusiji u Ukrajini postali „novi biznismeni“.

Ti „ljudi iz službe“ su tada potvrdili da mogu da „pronađu veći broj transportnih helikoptera na prodaju, za samo milion do milion i po dolara po letelici“. Nakon toga, „pohvalili“ su se da „putem jednog od penzionisanih ruskih admirala mogu da nabave najmanje jednu, a možda i dvije dizel-podmornice klase 633-Romeo, ili čak 877-Kilo. Penzionisani admiral je, navodno, ponudio i 18 do 20 oficira koji bi obučili pripadnike kolumbijskih kartela za plovidbu.

Iako to djeluje kao zaplet špijunskog filma, ’90-ih je to bilo sasvim moguće. Naime, brojna plovila iz bivših sovjetskih zemalja su prodavana širom svijeta „na tonu“, kao staro gvožđe, afričkim zemljama koje nisu mogle da priušte nova plovila, a neka su čak bila i donirana raznim humanitarnim organizacijama, poput Greenpeace. Fainberg je sa saradnicima ove „ponude“ preneo zainteresovanima u Kolumbiji, ali su nakon povratka u Miami oni uhapšeni.

Podmornice ‘kućne radinosti’

Bilo je to i vrijeme prave ekspanzije kartela u skoro svim južnoameričkim državama, prije svega u Kolumbiji i Meksiku. Poznato je i da je jedan od najvećih vođa kartela, Pablo Escobar, početkom ’90-ih imao barem jednu, a najverovatnije čak tri podmornice „kućne radinosti“ za šverc narkotika. Prije pet godina kolumbijske vlasti su otkrile jednu od njih, nekoliko kilometara od obale, a nakon svjedočenja dva penzionisana agenta CIA-e koji su ’90-ih radili na slučaju „Escobar“. Za drugu Escobarovu podmornicu se tvrdi da se i danas nalazi negdje u džungli, sa sakrivenih više od 50 milona dolara, koji su bili poslednja isplata Escobaru od „posrednika“ iz Portorika. Procjenjuje se i da su ove dvije podmornice mogle u jednoj plovidbi da ponesu najmanje po dvije tone kokaina i  drugih opojnih supstanci.

Iako su danas u borbi protiv ovakve trgovine drogom „na veliko“ uključene mornarice i obalske straže nekoliko zemalja, uključujući i SAD, te nadziranje iz vazduha pomoću dronova i satelita, „narko podmornice“ se i dalje proizvode. Godine 2006. Obalska straža SAD-a (US Coast Guard) je kod obale Kostarike locirala i zaplijenila podmornicu, kasnije zbog svoje veličine nazvanu „Bigfoot“. Samo dvije godine kasnije, američki izviđački avioni su za samo šest mjeseci detektovali čak 42 „narko podmornice“ u vodama Južne i Centralne Amerike. Iste godine specijalne jedinice meksičke mornarice su u „filmskoj akciji“ zaustavile veliku „narko podmornicu“ i uhapsili četiri člana posade, te zaplijenili 5,3 tone najčistijeg kokaina, vrijednog najmanje 250 miliona dolara.

Različite američke agencije procenjuju da je pomoću „narko-podmornica“ za posljednjih 10 godina transportovano najmanje 50 tona kokaina, vrijednosti preko tri milijarde dolara. Zanimljivo je i da posadu ovakvih plovila često čine bivši mornari iz Rusije, Ukrajine, Španija i Portugala, ali i iz zemalja bivše Jugoslavije.

Rat u Ukrajini odgovara evropskom podzemlju

Svaki oružani sukob neizbježno dovodi do migracija ljudi, ali i oružja. Iz sukoba u bivšoj Jugoslaviji ’90-ih godina ogroman broj ličnog i automatskog oružja je tokom godina našlo svoj put do velikih evropskih gradova i tamošnjih kriminalnih krugova. I danas se na „crnom tržištu“ u zemljama Zapadne Evrope mogu nabaviti primjerci sa oznakama nekadašnjih fabrika iz  SFRJ, po cijenama od 100 do 500 eura. U terorističkom napadu na redakciju francuskog lista Charlie Hebdo u januaru 2015. godine korišćene su dvije automatske puške „Zastava M-70“.

Sličan scenario se ponavlja i u proteklih godinu i po dana, od kada je počela ruska agresija na Ukrajinu. U drugom gradu po veličini u Švedskoj, Gothenburgu, kod pripadnika podzemlja se je već pojavilo oružje sa logoima ukrajinskih proizvođača. Stručnjaci smatraju i da je ovo tek početak. Veoma je moguće da se u narednih godinu dana na evropskim ulicama nađe i opasnije rusko ili ukrajinsko oružje, poput automatskog, te različitih eksplozivnih sredstava velike razorne moći. Britanski stručnjaci, pak, procenjuju da bi do 2025. godine, bio ukrajinski konflikt završen ili ne, na evropskim ulicama moglo da se nađe između 15 i 30 hiljada komada različitog naoružanja poreklom iz ovog sukoba. (FOTO: AA | Ilustracija)