Carski rez je operacija kojom se neprirodnim putem, rasijecanjem trbušnog zida i zida materice, iz meterične duplje izvlači plod sa posteljicom i plodovim ovojcima u spoljnu sredinu i na taj način završava poodmakla trudnoća, odnosno sprovodi porođaj.

O carskom rezu i porijeklu naziva ove operacije stvorena je čitava legenda. Po jednoj od njenih verzija, ovom operacijom rođen je rimski imperator Cezar i od toga potiče njeno ime sectio caesarea. Po drugoj, takođe nevjerodostojnoj verziji, u srednjem vijeku neki njemački mesar po imenu Kajzer uspješno je ovim rezom završio težak porođaj svoje žene, koja se u mukama porađala nekoliko dana i nije mogla da se porodi vaginalnim putem. Otuda je, po ovoj verziji, ovaj rez nazvan Kajzerov rez (Kaiserschnit), što prevedeno sa njemačkog znači carski rez.

Istina je, međutim, drugačija. Izraz carski rez najvjerovatnije vodi porijeklo od latinske izreke ab utero caeso , što prevedeno znači iz presječene materice.

Carski rez je prvi put urađen, prema raspoloživim podacime negdje u XVI vijeku. Od tada ova operacija vršena je samo izuzetno, kod porodilja u velikoj nevolji, kad porođaj nikako drugačije nije mogao da se sprovede. Zbog toga što je ova operacija bila praćena visokim procentom mortaliteta majki, u teškim slučajevima, umjesto nje, kad god je bilo moguće, vršene su intervencije komadanjem ploda, da bi se porođaj završio vaginalnim putem i izbjegao veoma visok rizik od abdominalne operacije. Ovakav stav prema carskom rezu važio je sve do kraja XIX i početka XX vijeka, kada se operativna smrtnost znatno smanjila i kada su se zbog toga indikacije za ovu operaciju počele da mijenjaju i proširuju. Kasnije su tome doprinosili mnogi momenti koji su uticali na bitno smanjenje operativnog i postoperativnog morbiditeta i mortaliteta. Napredak medicine u cjelini, a posebno uvođenje u akušersku praksu uterotoničnih sredstava, otkriće krvnih grupa i time pružanje mogućnosti bezopasne i uspješne nadoknade izgubljene krvi, pronalazak antibiotika i druge uspješne mereprotiv infekcija, usavršavanje preoperativne pripreme i postoperaativne njege porodilje i novorođenčadi u toku dovršenja porođaja carskim rezom, primjena uspješnih i bezopasnih metoda anestezije, doprinjelo je da se operativna smrtnost izvaredno smanji, što je dovelo do sve šireg, danas vrlo širokog, pa ponekad i preširokog, nedovoljno kritičkog korištenja ove operacije za dovršenje porođaja.

Abdominalan carski rez vrši se danas iz različitih indikacija. Prema usvojenoj podjeli načinjenoj uglavnom iz didaktičkih razloga razlikuju se apsolutno, relativne i proširene indikacije.

Apsolutne indikacije podrazumijevaju stanja kod kojih se porođaj ni na koji način, čak ni žrtvovanjem djeteta ne može sprovesti normalnim putem, već se jedino može dovršiti abdominalnom operacijom. Tu spadaju apsolutno sužena karlica, čeona presentacija ploda i urođene ili stečene anomalije na mekanom dijelu porođajnog kanala koje se tokom porođaja ne mogu otkloniti a koje onemogućavaju vaginalni porođaj. U apsolutne indikacije danas se ubraja placenta previa centralis kod iznesene trudnoće i infekcije donjeg genitalnog trakta koje se mogu prenjeti na plod.

U relativne indikacije spadaju razlozi za carski rez koji se u izvjesnim okolnostima mogu eliminisati, pa ne zahtevaju, u svakom slučaju, dovršenje porođaja abdominalnim putem. Najvažnije relativne indikacije su izvesni oblici placente previe koji mogu biti praćeni manje ili više obilnim krvarenjem porodilje, izražena disproporcija između glavice ploda i karlice majke, teški oblici kasnih graviditetnih toksikoza, preteća ruptura materice, kad se porođaj ne može uspešno završiti vaginalnim putem, nepravilni položaj ploda.

U proširene indikacije za carski rez spadaju: prijeteće intrauterina asfiksija ploda, stare prvorotke sa karličnim stavom ploda, dugo liječen sterilitet kod starih prvorotki i žena koje nemaju djece, uz postojanje izvjesnog stepena disproporcije, karlični stav ploda sa krupnim plodom, čeoni, lični ili temeni stav ploda kod relativno sužene karlice majke.

Abdominali carski rez danas se uglavnom vrši niskim poprečnim rezom na materici, rijeđe niskim uzdužnim ili klasičnim korporalnim rezom. (vasginekolog.rs)