Udruženje građana “Zašto ne” objavilo je opsežno istraživanje pod nazivom “Dezinformacije u online sferi – Slučaj BiH”.

Autori istraživanja su Tijana Cvjetićanin, Emir Zulejhić, Darko Brkan i Biljana Livančić-Milić. Istraživanje je vođeno pod uredničkom palicom Tijane Cvjetićanin.

TOP-LISTA POLITIČKIH DEZINFORMACIJA

– Ovo istraživanje razmjera i opsega dezinformacija u online medijima prvo je takve vrste u Bosni i Hercegovini i zasniva se na inovativnoj i jedinstvenoj metodologiji koja kombinira fact-checking sa obradom i analizom podataka. Istraživanje je bazirano na materijalu koji je objavljen u preko 450 digitalnih medija i daje uvid u obrasce kreiranja i širenja dezinformacija kojima su izloženi građani u Bosni i Hercegovini, ali i u državama iz okruženja – stoji u sažetku publikacije.

Istraživanje je pokazalo da “više od 60% pogrešnog ili obmanjujućeg sadržaja koji je objavljen u medijima odnosi se na političke teme. Njihovi glavni izvori u online prostoru su:

1) oportunistički dezinformatori, koji koriste anonimne portale i društvene medije, najčešće sa motivom finansijske koristi;

2) politički i državni akteri, koji koriste kako javne tako i komercijalne medije za širenje dezinformacija koje pogoduju njihovim političkim agendama.

Ono što odavno znamo o plasiranju lažnih informacija u našem medijskom prostoru, potvređno je ovim istraživanjem, a to je uloga anonimnih portala, često finansiranih iz političkih partija.

– Anonimni portali su tip medija koji se javlja kao glavni izvor i prenosilac dezinformacija u online prostoru. Njihova aktivnost stvara virtuelni “ekosistem” u kom dezinformacije velikom brzinom dolaze do široke publike, s obzirom na njihovu proliferaciju, intenzivnu proizvodnju sadržaja i značajan domet na društvenim medijima. Anonimni online portali su izvori dvije trećine dezinformacija identifikovanih u ovom istraživanju.

Pored anonimnih portala, veliku ulogu u dezinformisanju imaju i javni mediji.

– Javni mediji su individualno najčešći izvori dezinformacija u BiH. Istraživanje pokazuje da javni mediji često koriste anonimne portale kao izvore, ali i kao prenosnike dezinformacija koje objavljuju. Dva javna medija (RTRS i Srna) se izdvajaju kao najčešći izvori političkih dezinformacija u BiH. Javni mediji iz drugih država se takođe javljaju kao značajni izvori dezinformacija koje se odnose na BiH.

Istraživanje stavlja akcenat na regionalni kontekst ovog problema, što se često zaobilazi kada se sagledava pitanje dezinformacija.

– Iako u zapadnim zemljama postoji opšti konsenzus o tome da se problemu dezinformacija, naročito u online sferi, treba pristupiti kao dijelu kompleksnijeg fenomena hibridnih prijetnji, on nije prepoznat od strane državnih aktera, akademske zajednice ili medijskih profesionalaca u regiji. U slučaju Bosne i Hercegovine, svijest o ovom pitanju je na još manje prisutna nego u susjednim zemljama. Dezinformacije su slabo ili nikako prepoznate kao moguća hibridna prijetnja, a javna debata o mogućim odgovorima na takve prijetnje skoro i da ne postoji. To je posebno začuđujuće s obzirom na noviju istoriju BiH i činjenicu da je ona bila u žiži interesovanja i aspiracija susjednih zemalja prije, tokom i nakon oružanih sukoba iz 90-ih godina prošlog vijeka, što uključuje i ciljane kampanje dezinformisanja koje su bile dio ratne propagande. Većina tih narativa, a naročito onih koje su propagirali mediji pod državnom kontrolom u Srbiji tokom devedesetih godina prošlog vijeka, i dalje postoje: globalne teorije zavjere koje se pripisuju vladama zapadnih zemalja; obavještajne agencije predstavljene kao “nalogodavci” lokalnih aktera kritičnih prema aktuelnoj vlasti; međunarodni mediji predstavljeni kao sredstva propagande istih aktera; nezavisni lokalni mediji predstavljeni kao izdajnici koji “rade za neprijatelja” itd. Imena aktera su se promijenila, a sredstva distribucije ovih narativa distribucije proširila na online kanale, ali je njihov sadržaj ostao skoro isti i u velikoj mjeri se podudara sa aktuelnim kampanjama dezinformisanja gdje se mediji predstavljaju kao poluge u rukama “duboke države”, koji rade po naređenjima političkih aktera i obavještajnih agencija.

Istraživanje je popraćeno velikim brojem infografika, uporednih analiza, a novitet su grafički prikazi tzv. “clustera” međusobno povezanih medija među kojima kolaju iste informacije. (Oslobodjenje.ba)