Špil od 52 karte dobro je poznat širom planete, a likovi kraljeva, dama i žandara danas su skoro pa univerzalni, a svakako prepoznatljivi svuda. Ipak, šta ako bismo vam rekli da se iza njihovih lica ne kriju izmišljeni junaci nastali maštom nekih starih štampara, već prave istorijske ličnosti?
O tome kako su karte stigle do Evropljana i danas postoji više teorija. Najvjerovatnija je da su doputovale iz Kine, Indije i Persije i to sasvim sigurno u drugoj polovini XIV vijeka jer od tada potiču prve crkvene zabrane koje obećavaju pakao svakome ko se bude kockao i poklekao pred ovom “đavoljom rabotom”.
Sastav i izgled špilova razlikovao se od države do države, a slično je bilo i sa brojem karata. Italijanski špliovi, na primjer, imali su 56 karata. Uobičajeni špil od 52 karte koji je danas najrasprostranjeniji vodi porijeklo od francuskih karata iz 15. vijeka.
Istoričari i danas nagađaju da su karte sa četiri znaka – djetelina, list, romb i srce predstavljale četiri srednjovjekovna sloja društva. Djetelina tako simbolizuje seljake (djetelina je hrana za svinje), list aristokratiju (kao šiljci na kopljima, simbol vitezova), romb bogataše, a srce crkvene starješine.
Negdje u ovo vrijeme počinje i masovnija proizvodnja karata koja uskoro potpuno zamjenjuje ručno oslikavanje koje je prvo postojalo. Francuski majstori postaju poznati širom Evrope prije svega zato što su usavršili proizvodnju uz pomoć drvenog bloka i bakarne ploče što im je omogućilo da karte proizvode mnogo brže nego bilo ko drugi.
Upravo oni počinju i da dodjeljuju imena “kartama sa licima” tj. kraljevima, damama i žandarima mada su se identiteti osoba koje su predstavljale mijenjali u zavisnosti od proizvođača i njegovih želja.
Kraljevi
Naročito su ličnosti kraljeva koji su se nalazili na kartama bile podložne promjenama.
Kralj srce
Karlo Veliki – franački kralj krunisan 800. godine, prvi car Franačkog carstva i prvi car u zapadnoj Evropi nakon propasti Zapadnog rimskog carstva.
ili
Šarl VII Pobjednik – francuski kralj iz dinastije Valoa koji je vladao sredinom 15. vijeka. Uspio je da oslobodi Francusku od Engleza tokom Stogodišnjeg rata i reformiše vojsku i državu.
ili
Šarl VI Ludi – Interesantno je i to da u većini špilova kralj srce jedini nema brkove. Razlog za to treba tražiti upravo u načinu proizvodnje ovih karata. Neki manje vješt proizvođač, kaže priča, loše je izradio drveni kalup i tako izmijenio prvobitni dizajn karte. Kralj srce je tako izgubio brkove, a i prvobitna sjekira mu je zamijenjena za mač. Neki su u ovome vidjeli namjeru da se ovaj kralj predstavi kao Šarl VI Ludi (nije imao brkove) i koji je bio mentalno obolio i za koga se pričalo da se ubio zabivši si mač u stomak. Zato se ova karta nekada zove i “kralj samoubica”.
Kralj list
David – biblijski kralj Izraela i Judeje. Po predanju bio je nasljednik prvog kralja Izraela Saula i onaj koji je ujedinio 12 izraelskih plemena.
Kralj romb
Gaj Julije Cezar – rimski vojskovođa, političar i pisac.
Kralj djetelina
Aleksandar Veliki – makedonski kralj i čuveni osvajač koji je stvorio carstvo koje se prostiralo od Grčke do Indije.
Kraljice/dame
Identitet kraljica na kartama još je teže utvrditi nego kraljeva jer one nisu bile tako poznate. Ovo je najrasprostranjenije tumačenje.
Kraljica srce
Judit – biblijska ličnost, ijepa udovica koja je iskoristila svoje ženske čari i lukavstvo da odsiječe glavu asirskom vojskovođi Holofernu.
ili
Izabel od Bavarske – žena Karla VI i majka Karla VII
Kraljica list
Atina – grčka boginja mudrosti
ili
Jovanka Orleanka – heroina Francuske iz Stogodišnjeg rata, spaljena na lomači.
Kraljica romb
Rahila – biblijska proročica i prva žena proroka Jakova, jednog od tri velika jevrejska patrijarha, majka Josifa i Venijamina.
Kraljica djetelina
Argina – anagram riječi regina što na latinskom znači kraljica ili može označavati iskrivljen oblik imena Argeja kako se zvala mitološka princeza iz Arga.
ili
Agnes Sorel – prva zvanično priznata ljubavnica nekog francuskog kralja. Bila je omiljena konkubina kralja Karla VII.
ili
Junona – kraljica bogova u rimskoj mitologiji, ekvivalent Here
Žandari
Imena žandara tj. vitezova ostala su konstantna i nikada se nisu mijenjala.
Žandar srce
La Ir – Etijen de Vinjoles, saborac Jovanke Orleanke, vitez i heroj Francuske
Žandar list
Holgar Danski – ličnost iz danske epske poezije, vitez Karla Velikog koji je po legendi otet od strane vještice Morgan la Fej, sestre kralja Artura
Žandar romb
Hektor – trojanski junak, sin trojanskog kralja Prijama i Ahilov suparnik koga je ovaj ubio tokom Trojanskog rata
Žandar djetelina
Juda Makavejski – heroj jevrejske pobune protiv vladavine Seleukida u 1. vijek prije nove ere
ili
Lanselot – drugi vitez iz legende o Arturu, zaljubljen u kraljicu Ginevru
Nakon Francuske revolucije prekinuta je praksa štampanja imena na kartama, jer je bilo potrebno što prije raskinuti sa bilo kakvim monarhističkim obilježjima.
Riječ je dakle bila o privremenoj praksi i zato se može reći da današnje kraljevske figurena kartama (naročito kada znamo da se većina njih proizvodi u Kini) vjerovatno nemaju mnogo toga zajedničkog sa svojim prvobitnim uzorima. Priča je, ipak, ostala. (dnevno.rs)
