U Istočnom Sarajevu danas će biti održana centralna manifestacija povodom obilježavanja Dana Republike Srpske, 9. januara, datuma kojeg je Ustavni sud Bosne i Hercegovine u dvije presude proglasio neustavnim. Uprkos presudama Ustavnog suda BiH, vlast u Republici Srpskoj ovaj datum obilježava i slavi kao i prethodnih godina.

Najviša sudska institucija u Bosni i Hercegovini, Ustavni sud je 26. novembra 2015. godine utvrdio da je neustavan 9. januar kao dan Republike Srpske.

Ustavni sud je odlukom iz 2015. osporio 9. januar kao datum, a ne obilježavanje dana Republike Srpske kao praznika.

Komisija za provođenje referenduma je 25. septembra 2016. godine provela referendum o 9. januaru, iako je Ustavni sud Bosne i Hercegovine zabranio njegovo održavanje i zatim poništio rezultate izjašnjavanja građana.

Ubrzo, Narodna skupština Republike Srpske (NSRS) je iz Zakona o praznicima izbacila Zakon o Danu Republike Srpske i usvojila ga kao poseban sekularni praznik. Zahtjev za ocjenu ustavnosti tog zakona podnijeli su delegati Bošnjaka i Hrvata u Vijeću naroda Republike Srpske.

Ustavni sud Bosne i Hercegovine je i 29. marta 2019. godine ponovo proglasio 9. januar neustavnim, odnosno poništio dio člana Zakona o Danu Republike Srpske koji glasi “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike”.

Osporena odredba koja glasi:

“‘Na temelju potvrđene volje građana Republike Srpske 9. januar se utvrđuje kao Dan Republike’, nije u skladu sa članom I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine u vezi sa članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda te članom VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine. Osporena odredba je ukinuta i određeno je da prestaje važiti narednog dana od dana objavljivanja odluke u Službenom glasniku Bosne i Hercegovine.”

Odluci Ustavnog suda Bosne i Hercegovine prethodio je stav Venecijanske komisije koja je Dan Republike Srpske označila kao “diskriminatorski, jer nije u skladu s univerzalnim vrijednostima dijaloga, tolerancije i razumijevanja”.

Kako se navodi, “utemeljen je na historijskim događajima koji su značajni i važni za samo jedan narod u Republici Srpskoj, odnosno za srpski narod”.

Podsjetimo, 9. januara 1992. godine u Sarajevu, tadašnja Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini donijela je “Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” – na područjima “srpskih autonomnih regija i oblasti i drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini, a na osnovu plebiscita održanog 9. i 10. novembra 1991. godine na kome se srpski narod izjasnio za ostanak u zajedničkoj državi Jugoslaviji”.

Prvo rukovodstvo činili su Radovan Karadžić, Biljana Plavšić i Momčilo Krajišnik, kasnije osuđeni u Haškom tribunalu zbog ratnih zločina. (Bhrt)