Paljenjem kandilja na brojnim tuzlanskim džamijama i pucnjem iz topa s Kicelja tradicionalno se ozvaničava početak iftara u toku islamskog mjeseca ramazana.

Kandilji, svijetiljke na džamiji koje se uključuju pred večernje namaze, i ezani sa tuzlanskih džamija daju posebnost ramazanskoj razglednici Tuzle.

Munara ili minaret kao jedinstven arhitektonski element džamija gotovo da nije ni postojala u početnom periodu islama. U nekim od najstarijih džamija, kao što je Velika džamija u Damasku, munare su izvorno služile kao osmatračnice, osvjetljene bakljama. U novije vrijeme, osnovna funkcija je da osigura visok položaj odakle bi mujezinov glas što dalje čuo.

Munara je zbog svoje specifičnosti oduvjek bila izazov arhitektama koji su u njoj vidjeli ne samo funkcionalno rješenje što adekvatnijeg poziva na molitvu već i simboliku postojanosti, stamenosti, uzvišenosti, idealizma, stremljenja ka duhovnom, istaknuti znak islama kojeg možemo prepoznati sa velike udaljenosti. Munara je zbog toga postala neodvojiv dio džamije i istaknut civilizacijski znak islamske arhitektonske prepoznatljivosti.

Obzirom da je mjesec ramazan na izmaku i da se bliži bajram, čitatelje portala Tuzlanski.ba častimo i sa prelijepim fotografijama tuzlanskih munara koje je zabilježio fotograf Vedran Živković.

Hadži-Hasanova (Čaršijska) džamija

Podigao ju je hadži-Hasan poslije 1548. godine, pa se i mahala oko džamije nazvala njegovim imenom.

Džamija je smještena u centralnom dijelu naselja koje se nekad dvalo čaršija. Više puta je obnavljana, a poznato je da je iz temelja renovirana 1873/74. godine. Do kraja devedesetih godina prošlogvijeka džamija je, po kapacitetu, bila najveća u Tuzli. Ona je u prošlosti mnogo značila, ne samo za Tuzlu nego i širu okolinu. Smatrala se glavnom tuzlanskom džamijom, gdje su imami i hatibi najčešće bili iz reda visokoobrazovan uleme: muftije, hafizi, muderisi.

Džamija je dimezija 10×10 metara, a zidana je od kamena. Munara koja je izrađena od fino tesanog kamena boje pijeska, visoka je 31,23 metra.

Vaiz Ali-efendijina (Mejdanska) džamija

U podnožju Ilinčice, prema Jali i lokalitetu Mosnik, smješteno je naselje Mejdan, a u srcu Mejdana prije 1644. godine Dželali vaiz Mehmed-efendija je izgradio ovu džamiju koja se zove Vaiz Ali-efendijina ili Mejdanska džamija.

Spada u jednu od najstarijih sačuvanih džamija sa drvenom munarom u ovom dijelu Evrope. Sačuavana je preko 360 godina i predstavlja pravu rijetkost na ovim prostorima.

Džamija je dimenzija 7×7 i tipična je mahalska džamija sa drvenom munarom koja je visoka ukupno 10 metara. Temeljna rekonstrukcija provođena je tokom 2006/07 godine kada joj je vraćen stari sjaj i izgled.

Džamija Kralja Abdulaha (Prinčeva džamija) 

Džamija nosi naziv po svom osnivaču, saudijskom kralju Abdullahu bin Abdulazizu el-Saudu.

Izgradnja džamije počela je 1999. godine, a njeno svečano otvorenje bilo je 2000. godine.

Obzirom da je ovo najveća džamija na području Muftijstva tuzlanskog u njoj se održavaju centralne manifestacije regionlanog karaktera.

Površina unutrašnjeg dijela džamije iznosi 780 m². Kapacitet prostora u kojem se može klanjati računajući i dio vani, natrkirven nadstrešnicom iznosi 4.000 ljudi. Uz džamiju su izgrađene dvije munare visine po 28 metara.

Poljska (Turali-begova) džamija

Džamija je izgrađena 1572. godine, sredstvima jednog od utemeljivača moderne urbane Tuzle, Gazi Turali-bega.

Više puta je obnavljana i adaptirana, a posebno je zanimljiva adaptacija iz 1878. godine. Tada je, zbog izgradnje ceste i tonjena džamije, donji pod propao jedan metar, a gornji prozori postali donji. Tada su i džamija i munara nazidane.

Medžlis Islamske zajednice Tuzla preduzeo je sve neophodne mjere da se “Poljska džamija” obnovi u klasičnom osmanskom arhitektonskom stilu iz 16. vijeka, sa velikim trijemom i visokom munarom.

Ponovno otvaranje renovirane Turali-begove džamije desilo se 14. septembra 2014. godine. Obova je trajala ukupno šest godina a utrošeno je oko 1.360.000 KM.

Huseina Čauša (Džindijska) džamija

Smještena je ispod slanih bunara. Prvi put se spominje 1701. godine. Više puta je obnovljana, ali je uvijek zadržavala svoj prvobitni izgled. Temeljito je rekonstruisana 1863/64. kao i 1961. godine.

Ovo je tipična mahalska džamija, dimenzije 7x7m, s drvenom munarom i 16 prozora. Kvadratnog je oblika i ima vrlo dekorativna drvena vrata na dva kanata. Zidana je od ćerpića Mihrab u zidu je vrlo malen bez dekoracije, a ćurs minber i mahfil su drvene izrade. Krov na četri vode je prilično visok i pokriven crijepom. Interestano da se gornji dio iznad sofa oslanja na osam drvenih stubova, koji su obrađeni u rezbarenju što predstavlja rad tadašnjih majstora.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika je na svojoj posljednjoj sjednici, u decembru 2018. godine, proglasila „Graditeljsku cjelinu – Džindijska (Husein-Čauš) džamija“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

Oko džamije se nalazi harem sa nekoliko starijih kamenih nišana. Zanimljivo je napomenuti da se ispod džamije nalazi rezervoar za sakupljenje slane vode.

Brdo (Kethode) džamija

Džamiju je podigao ćehaja Osman prije 1600. godine. Rekonstrukcija džamije je izvršena 1991. godine. Rekonstrukcija sofe, fasade, munare izvršena je 1998. Godine kada je u džamiju uvedena voda, izgrađena abdesthana i uvedeno grijanje. Dimenzije džamije su 9 x 13,5 m sa sofama. Drvena munara je visoka 10 m. Džamija je sagrađena od ćerpića. Debljina zidova iznosi 70 cm.

Brdo džamija se nalazi u tuzlanskom naselju Donje Brdo, na lijevoj obali rijeke Jale, više Jalske džamije. I ova, kao i druge tuzlanske džamije, ima više naziva, kao što su: Kethode džamija, Arapčica, Donje Brdo, Brdska i sl.

Iako je nekoliko puta adaptirana, džamija nije znatnije mijenjala svoj prvobitni izgled.

Oko džamije se nalazi manje dvorište. Neposredno uz džamiju, nalazi se prostrano mezarje Musafirac.

Pored prethodno spomenutih, Tuzla obiluje i sa još nekoliko prelijepih džamija od kojih svaka ima posebnu priču. Posebno se izdvaja Behram-begova (Šarena) džamija. Kompleks Behram-begove džamije i lokacija stare zgrade Medrese u strogoj gradskoj jezgri stare Tuzle proglašeni su nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine 2010. godine i njihova obnovaće  se provoditi u skladu s tom odlukom. Džamija u Moluhama je sagrađena 1997. godine. Džamija Behram-begove medrese je projektovana unutar postojećeg kompleksa Behram-begove medrese. Džamija ima dva neovisna ulaza. Boja koja dominira u ovoj džamiji je bijela. Džamija OKOC Tušanj-Slatina, u sklopu džamije nalazi se i kulturni centar, njegova infrastrukturalna koncepcija prilagođena je zadovoljavanju vjerskih i kulturnih potreba muslimana pomenutih tuzlanskih naselja, ali i za kulturno-obrazovne potrebe mladih u Tuzli. (Foto-Video: V. Živković | Tuzlanski.ba)