U okviru projekta “Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona” koji provodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa uz podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK donosimo vam priču o crkvi sa starim hrastom u Požarnici kod Tuzle.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika 2009. godine, proglasila je „Prirodno-graditeljsku cjelinu pravoslavne crkve Vaznesenja Gospodnjeg u Požarnici sa starim hrastom, općina Tuzla“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
Nacionalni spomenik sačinjavaju: hram Vaznesenja Gospodnjeg, ostaci stare školske zgrade, groblje i stari hrast.
Prirodno-graditeljska cjelina pravoslavne crkve Vaznesenja Gospodnjeg sa zidnim slikama u Požarnici, koju sačinjavaju hram Vaznesenja Gospodnjeg sa zidnim slikama, ostaci stare školske zgrade, groblje i stari hrast, nalazi se sjeverno od magistralnog puta Tuzla-Bijeljina.
Na području stare nahije Gornje Soli sa središtem u kasabi Gornja Tuzla a na južnim obroncima planine Majevica nalazi se više sela sa pravoslavnim stanovništvom. Krajem 19. stoljeća za potrebe tog stanovništva gradi se pravoslavna crkva. Ona je izgrađena na teritoriji Kovačevog Sela, ali zbog blizine većeg sela Požarnice, uglavnom se navodi da se radi o crkvi u Požarnici.
Hram Vaznesenja Gospodnjeg u Požarnici je sagrađen 1896. godine, a svečani čin osvećenja parohijske crkve obavio je 26. oktobra 1896. godine mitropolit Nikolaj (Mandić).
Iako je oštećena u zadnjem ratu i od tada djelimično obnovljena, Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, sagrađena 1896. godine, zadržala je znatno autentično tkivo i veoma značajno, i u velikoj mjeri očuvano, svjedočanstvo o ikonografiji i stilu zidnog slikarstva u pravoslavnim crkvama s kraja 19. stoljeća. U Bosni i Hercegovini je mali broj pravoslavnih crkava iz austrougarskog perioda koje su ukrašene zidnim slikarstvom. Ona ima veliki historijski i tradicionalni značaj za identitet lokalne zajednice. Krov broda (koji je originalan) ima neobičan dizajn – lučno izvedena gipsana tavanica (koja ostavlja utisak svoda) skriva dvostruku poduprtu konstrukciju.
Nema pouzdanih podataka o vremenu gradnje crkvenog tornja, a natpis sa nadgrobnika upućuje na mogući zaključak da je toranj dozidan 14 godina poslije izgradnje crkve.
Prema konceptu prostorne organizacije, crkva u Požarnici pripada tipu jednobrodne crkve sa pripratom, naosom i oltarskim prostorom, te galerijom, preko koje se pristupa stepeništu crkvenog tornja.
Svojom podužnom osovinom crkva je orijentisana u pravcu istok (apsida) – zapad (ulaz). Gabaritne spoljne mjere crkve iznose 11,70 (širina) x 26 metara (dužina). Nosivi lateralni zidovi crkve su debeli 80 cm, a poprečni cca 60 cm, zidani su punom pečenom ciglom, a malterisani sa unutrašnje i spoljne strane, kao i zidovi crkvenog zvonika.
Zidno slikarstvo i mobilijar crkve Vaznesenja Gospodnjeg u Požarnici ozbiljno su devastirani tokom posljednjega rata
Na krajnjem sjevernom dijelu crkvenog dvorišta, na udaljenosti od cca 20 m sjeverno od crkve, nalaze se ruševine crkvene škole (dimenzija cca 11 x 13,50 m). Škola je bila sagrađena 1874. godine, a ne nalazi se u funkciji još od završetka Drugog svjetskog rata.
Na udaljenosti od cca 70 m južno od crkve, nalazi se višestoljetni hrast: obim debla mjeren na prsnoj visini iznosi cca 505 cm, a širina krošnje hrasta iznosi cca 25 metara.
Na udaljenosti od cca 30 m sjeveroistočno od crkve, nalazi se skupina od 10-tak grobova. Najstariji nadgrobnici datiraju od početka 20. stoljeća.
Crkva je oštećena 1994. godine, a nedavno je obnovljena.
Projekat „Predstavljanja i afirmacije nacionalnih spomenika Tuzlanskog kantona u elektronskim i drugim aktuelnim medijima“, tokom 2018. godine, izvodi Zavod za zaštitu i korištenje kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona, uz saglasnost i podršku nadležnog Ministarstva za kulturu, sport i mlade TK. (Tuzlanski.ba)
