EU kaže da je spremna na pojačan anagažman na Zapadnom Balkanu u cilju stabilizacije regiona i zajedničke evropske budućnosti. Kriza u Makedoniji je prvi i pravi ispit odlučnosti EU za evropskoj perspektivi regiona.
”Zapadni Balkan je vitalno važan za Evropu. Tenzije i podjele u regionu ”izmakle kontroli” i da je to delimično zbog ”nezdravog uticaja spolja”. Predložiću liderima da preuzmemo akcije, uključujući i izradu strategija. Naša poruka je jasna: EU ostaje verna obećanjima datim u Solunu i u potpunosti privržena stabilnosti i prisperitetu regiona”, zaključio je predsednik Evropskog saveta Donald Tusk.
Tusk je naglasio da su debatu na najvišem nivou o sitaciji na Zapadnom Balkanu tražili u više navrata sami lideri EU zabrinuti zbog razvoja nestabilnosti u tome regionu. Iako se razgovor u veikoj mjeri odnosi na zajedničku evropsku strategiju prema cijelom regionu, učesnici debate kažu da je najviše riječi bilo o dvije zemlje – BiH i Makedoniji.
BiH je već duži niz godina važila za ”najlošijeg đaka” koja je zbog svoje komplikovne unutrašnje strukture i neriješenih međuetničkih odnosa nefunkcionalna iznutra, ali i spolja. Taj neslavni epitet ”države sa najviše problema” u regionu sada je preuzela Makedonija. I dok evropski lideri navode da je Zapadni Balkan pun ”manjih žarišta”, šefica EU diplomatije Federika Mogerini upozorava na vatru koja bi mogla da se rasplamsa baš u Makedoniji: ”Ne igrajte se vatrom, ne pretvarajte ovu situaciju u međuetnički sukob koji bi mogao da uništi zemlju, ali i da se prelije preko granica”, upozorila je Mogerini komentarišići trenutnu političku krizu u zemlji.
Zvanična poruka EU povodom blokade u procesu formiranja vlade u Makedoji jeste da se rješenje mora naći unutar same zemlje u okviru sistema institucija. Evropski zvaničnici za sada samo upozoravaju na neophodnost poštovanja osnovnih principa demokratije, vladavine prava, ali i kriterijuma koje Makedonija kao kandidat za članstvu u EU i NATO mora da poštuje. Predsjednik Đorđe Ivanov pozvan je od strane EU, ali i SAD i NATO da poštuje volju uspostavljene većine u parlamentu i u interesu građanja Makedonije preispita svoju odluku da ne dodjeli mandat za sastav nove vlade lideru SDSM Zoranu Zaevu. Nezvanično, poruke evropskih diplomata su dosta oštrije.
”Makedonija je kandidat za članstvo u EU i njena perspektiva je jasna. Ali ako želi da napreduje ka EU onda mora da reaguje i razriješi ovu situaciju. Ako se ništa ne dogodi to će imati svoje konsekvence. EU ima jasna očekivanja, a predsjednik Ivanov mora da odluči šta će da napravi”, izjavio je za DW neimenovani zvaničnik Evropske komisije. Među mogućim konsekvencama nezvanično se pominju i eventualne sankcije prema onima koji dovode u pitanje demokratski sistem u Makedoniji.
Izgubljena perspektiva uvijek vodi ka sukobima
Činjenično stanje jeste da Makedonija još od 2005. godine ima satus kandidata za članstvo u EU. Činjenica je međutim da se Makedonija od dobijanja statusa kandiata nije pomakla u pristupnim pregovorima zbog blokade Grčke i spora oko imena zemlje. Kada se posljednjih dana u Briselu pominje ispuštanje Zapadnog Balkana iz fokusa EU koje je dovelo do tenzija u nestabilnosti u regionu, situacija u Makedoniji može da posluži kao primjer. I analitičari, ali i evropski zvaničnici ocjenjuju da je predgo čekanje Skoplja na pomoć EU međunarodne zajednice da riješi problem sa Grčkom i krene iz blokade putem napertka ka obećanoj evropskoj perpsektivi dovelo do zamora, ali i regresije u političkom, društvenom i ekonomskom stanju u zemlji. Loše materijalno stanje građana i izgubljena perspektiva za bolju budućnost sve su to elemeti koji su Makedoniju doveli u situaciju političkih tenzija koja prijeti da se pretvori u najzapaljiviji element na Balkanu, etničke sukobe. Primjer Makedonije je prema mišljenju Evropske inicijative za stabilnost pravi primjer gdje EU mora i može da pokaže da iza sinoć usvojenih zaključaka i poslatih poruka o većem angažmanu u regionu stoje i zaista konkretne namjere.
”EU mora da pokuša da riješi bilateralne razmirice koje preovladavaju na Zapadnom Balkanu, a najočigledniji primjer za to je Makedonija. Šta druge zemlje članice EU rade kako bi pomogle da se nađe izlaz? Da li bilo koja od njih razgovara sa Grčkom? Odgovor je ne. Zato je Makedonija najjasniji primjer kako gubitak perspektive EU članstva može da rezultira katastrofom”, kaže za DW Aleksandra Štiglmajer isped Inicijative za evropsku stabilnost.
Makedonija – skup najvećih izazova za region i EU
Poražavajuća činjenice za Makedoniju, ali i za EU koja kaže da vidi ovu državu kao buduću članicu Unije, jeste da država suočena sa svim potencijalno zapaljivim problemima koje je kao najveće izazove u regionu definisao sam Brisel. Prisutna je utrašnja politička kriza koja prijeti da preraste u međuetnički sukob u samoj državi, ali i u bilateralni pa čak i geopolitički sukob. Evropski zvaničnici su tokom posljednjih razgovora o situaciji na Zapadnom Balkanu upozoravali na to da region može ponovo da posluži kao šahovsko polje za nadmetanje velikih sila. Predsjednik Spoljnoplitičkog odbra EP, Dejvid Mekalister je samo jedan do mnogobrojnih evropskih zvaničnika koji imenuje Rusiju kao igrača koji ”ciljano širi svoj uticaj na Balkanu”. Istovremeno iz Moskve se mogu čuti optužbe da je Zapad taj koji se miješa u unutrašnja pitanja Makedonije u namjeri da redefiniše granice na Balkanu. Čini se tako da Balkan nikada nije ni prestao da bude polje nadmetanja Istoka i Zapada, a uvijek na štetu samog regiona.
”Bitno je da pošaljemo poruku da je EU prisutna, da brine o zemljama regiona i da tako markira prostor i smjernice njihovog daljeg razvoja”, poručio je tokom jučerašnih razgovora o Zapjdnom Balkanu u Briselu hrvtaski premijer Andrej Plenković.
EU kaže da je u regionu ”tu da ostane ”. Brisel najavljuje pojačano prisustvo, dublje političke i ekonomske veze sa i između Zapadnog Balkana. Poznavaoci prilika ocjenjuju da će obnovljeni fokus EU na Zapadni Balkan svoj prvi test imati upravo u Makedoniji. Vremena nema puno, a ulog je veliki jer mir u regionu znači mir u Evropi i zajedničku budućnost ujedinjenog evropskog kontinenta. (DW)
